TÀI LIỆU HUẤN ĐỨC / Dòng Ba Đa Minh (Bài số 17)

TÀI LIỆU HUẤN ĐỨC /  Bài số :  017

(Dành cho giáo dân muốn sống theo ơn gọi Đaminh)

Đề tài: MỘT CHÚT HIỂU BIẾT VỀ NHO GIÁO

1/ Thiên đạo là gì? Là đạo Trời, là tính cách ứng xử của con người đối với sự biến hóa và điều khiển vũ trụ làm tác động đến con người. Kinh Dịch là sự biến hóa của trời đất. Làm người thì phải biết đạo trời là mối tương giao hòa hợp, bởi vì con người khi sinh ra là do khí hạo của trời đất mà có, con người dùng hình thức tế tự trời đất , là để tỏ lòng kính trọng và biết ơn.

2/ Nhân đạo là gì? Nhân đạo là đạo lý để làm người, là mối tương quan tốt đẹp giữa con người với nhau/ nhân đạo cũng còn có một khía cạnh khác là lòng thương người.

3/ Theo quan niệm nho giáo thì đạo lý làm người gồm những gì ? Nam thì có tam cương: Quân, Sư, Phụ/ và ngũ thường là: nhân, nghĩa, lễ, trí, tín. Riêng chữ “nhân” ở ngũ thường thì có nghĩa là lòng thương người.

4/ Tam cương là gì? Là 3 cương giới mà một con người phải giữ, là giới hạn mà cũng là bổn phận phải giữ đối với xã hội, tổ quốc. Trong một nước, người lớn nhất phải là vua, thứ đến là sư (thầy dạy), sau đó mới đến phụ (người cha). Đây chính là giềng mối, nền tảng của xã tắc trong nho giáo, ý tưởng này thường được dùng trong chế độ phong kiến.

5/ Chữ “quân” là vua, được hiểu sao đây ? Trung với vua là trung với nước, mà nước là nơi bảo bọc dạy dỗ cho con người khôn lớn. Cha sinh không bằng vua nuôi, có sinh có dưỡng. Ở đây con người chỉ mới trưởng thành về mặt thể chất, nếu muốn trở thành con người hữu dụng cho gia đình và xã hội thì cần phải có sự giáo hóa của người thầy.

6/ Ngũ thường là gì ? Đích đến của con người là sẽ trở nên một quân tử. Quân tử ở đây được hiểu là con người hoàn thiện, người đó phải biết lẽ trời và thông biết đạo làm người.

7/ Nhân là gì ? Nhân là lòng thương người. Đây là một đức tính căn bản nhất. Xét cho cùng thì nhân là đức tính bao trùm tất cả, muốn làm một việc tốt thì người đó phải có lòng thương người. Giả như con cái không thực lòng yêu thương cha mẹ thì chúng cũng không thể sống hiếu nghĩa được. Do đó, con người phải có lòng nhân thì mới mong hành xử như là một con người có nghĩa, lễ, trí, tín với tha nhân được.

8/ Nghĩa là gì ? Nghĩa là lẽ phải, đường phải, chính đạo. Người có nghĩa thì sẽ ứng xử đúng, sẽ thể hiện những điều tốt từ trong gia đình ra đến bên ngoài xã hội, đó là nghĩa vụ con cháu đối với cha mẹ, ông bà, tổ tiên, anh em ruột thịt, anh em họ hàng, bạn hữu đồng môn, đồng nghiệp, đồng tuế, đồng hương. Nghĩa rộng ra là tình thầy trò, vua tôi, đồng bào cùng chung tổ quốc/ ngoài ra còn phải hiếu nghĩa với trời và các bậc thần linh.

9/ Lễ là gì ? Lễ phải xuất phát từ nghĩa, việc làm đúng, đường lối phải, được thể hiện bằng việc tôn kính đối với trời, với thần minh, tế nhị đối với tha nhân. Con người ngay từ lúc đầu đã được thầy dạy dỗ bằng câu: “tiên học lễ, hậu học văn”. Lễ ở đây không chỉ thể hiện với các Đấng thần minh, mà còn phải cư xử tốt với mọi gia cấp trong gia đình và ngoài xã hội.

10/    Trí là gì ? Trí là sự hiểu biết, là đầu óc thông minh lanh lợi, bao  gồm sự hiểu biết do bẩm sinh, mà còn là do sự kiên trì học hỏi mà có được. Người do học hỏi mà biết lẽ phải trái của trời đất, của đạo làm người thì được coi là người có tri thức. Người tri thức thì chưa chắc đã uyên bác, nhưng người trí thức chưa chắc đã biết sống cho phải đạo, mà nếu người uyên bác mà lại không biết sống cho phải đạo thì chỉ là một kẻ nguy hiểm cho đời, chẳng thà làm người tri thức vẫn hơn.

11/    Tín là gì ? Là biết giữ đúng lời hứa. Nho giáo dạy con người ở đời phải biết coi trọng lời mình nói. Người quân tử thì nói năng điềm đạm, chửng chạc, chính đáng, không bao giờ dùng xảo ngôn để dua nịnh hay lừa lọc kẻ khác/ ăn nói phải biết cân nhắc để biết điều trọng điều khinh, điều nào đáng nói mới nói, không đáng thì không được nói/ một lời trót hứa ra thì phải theo cho đến cùng, cho dù có nguy hiểm đến tính mạng cũng phải giữ, không hứa xằng hứa cuội. Như thế mới được gọi là người có chữ tín.

12/    Tam tòng là gì ? Là 3 điều mà người phụ nữ phải tuân theo. Tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu/ ở nhà thì nghe lời cha, đi lấy chồng thì thuận theo ý chồng,  phu tử tòng tử là chồng chết thì theo con. Đức Khổng Tử cũng nhấn mạnh rằng: Đàn bà theo chồng thì phải thuận theo ý chồng, đừng làm theo ý riêng.

13/    Tứ đức là gì ? Là 4 đức tính tốt của người phụ nữ. Công: là làm việc nội trợ, biết thu xếp việc trong gia đình, biết vun vén, tháo vác công việc của một nội tướng. Kiểu người xưa thì khi vào canh cửi, khi ra thêu thùa/ ý là siêng năng, kiên nhẫn, cần cù, không lười biếng.

14/    Dung là gì ? Biết gìn giữ, ăn mặc sửa sang cho dung nhan thùy mị, dễ nhìn, đầu tóc quần áo gọn gàng, không luộm thuộm bê bối, hôi hám.

15/    Ngôn là gì ? Là nói năng nhu mì lễ độ, biết kính trên nhường dưới, dịu dàng, không cạnh khóe, ác độc, gian xảo.

16/    Hạnh là gì ? Là biết ăn ở, nết na, kín đáo, đức độ, không cợt nhã, dâm loạn , liếc mắt đưa tình .

17/    Nho giáo du nhập từ đâu, vào lúc nào ? Nho giáo du nhập từ phương bắc, cũng là do nhóm cường quyền áp đặt. Họ muốn đồng hóa người Việt để dễ bề cai trị/ họ muốn chính sách  đô hộ thành công và làm cho người Việt mất gốc. Đương nhiên thứ gì cũng có mặt hay mặt dở, chúng ta cũng bị lây nhiễm không ít tật xấu. Tuy nhiên nếu chúng ta khôn ngoan thì cũng biết sàng lọc để loại bỏ những điều không phù hợp. Hãy mạnh dạn loại bỏ những cái dở, để chúng ta thành một người có nhân bản đích thực.  **R

Giuse Luca